AHŞAP OYMA İLE İLGİLİ TEMEL DENEYİMLERİM

Yazmaya geçmeden önce bir iki şeye değinmek lazım....

OYMACILIK ÜSTADLARIN DA BELİRTTİĞİ ÜZERE AĞACIN ÖLÜMDEN SONRAKİ YAŞAMIDIR.

"BURADA  VERİLEN HER BİLGİ BİR ÇEKİÇ DARBESİNDEN ORTAYA ÇIKMIŞTIR...."

 !!!!KURUMAMIŞ VE SOYU TÜKENME TEHLİKESİYLE KARŞI KARŞIYA OLAN  AĞAÇLARLA OYMACILIĞA HAYIR!!!!

*İki resim önce görüldüğü üzere soymaya çalıştığım ağaç yaş ve lüzumsuz yere katledilerek atılmış bir ağacın son kalıntılarından kurtarabildiklerim. Buralarda kapı kenarına güneşte kurutmak için odun yığanlara bu durumu sorduğunda ağaçların yaş olduğunu ve kurumasını istediklerini söylüyorlar. Ozaman niye kesiyorsun!

         Ahşap oymada iki temel alet grubu ile çalışmalar yapılmakta. Birincisi ki klasik olanıdır bu "iskarpela" adı verilen ve çekiç ya da ahşap bloklar ile indirilen darbelerle oyma tekniği iken diğeri  muhtemelen elektrik icadı sonrası gelişen elektrik motorlu araçlara takılan özel uçlarla yüksek devirde zımparalama yöntemi. Bence bu ikincisi "zımparacılık" olarak da adlandırılabilir. (Bu isim tartışılır) . Bu arada bu sayfada yer alanlar bu giriş tanımlamaları sonrası herhangi bir sistematiğe dayanmamakta. Aklıma geldikçe bazı şeyleri yazdım.

*Oymayı düşündüğünüz ağaç sanırım bu sanatla uğraşan üstadların da kabul edeceği üzere direk herhangi bir kalıba da girebilir. Yani kafanızda ki şekli zorlamaktan ziyade böyle bir ağaç bulduğunuzda öncelikle herhangi bir şekil çağrıştırıp çağrıştırmadığına bakabilirsiniz.Malzemeniz her zaman aşağıdaki gibi net olmayabilir...

*Gerçek anlamda oymacılık iskarpela ve çekiç ya da ağacın yumuşaklığına göre sadece iskarpela ile yapılan sanırım. Aşağıda  ince işçilik için gerekli olan iskarpelalar görülmekte. Bunların birçok çeşidi ve numarası var. Ancak bunu burada ayrıntılamaya gerek yok. Sadece yapacağınız işe göre alet büyüklüğünü belirleyebilirsiniz diyebilirim.Bunlar Bauhaus'ta satılan Stanley marka aletler.

* Oymacılıkta şu ağaç bu ağaç olayını tartışmak anlamsız. Ihlamur ağacına yumuşak denmekle birlikte her ağaç kullanılabilir . Aşağıda Vikipediden alınma bir ıhlamur görüntüsü var.

Alternatif olarak kullanılabileceğini düşündüğüm sulfata ya da sıtma ağacı olan Okaliptus(Eucalyptus)  da oldukça yumuşak. Bauhaus gibi büyük marketlerde bu ağacın kütüklerini bulmak mümkün. Okaliptuslar en fazla su tüketen ağaçlar .O nedenle bataklık (dolayısıyla sıtma) kurutmada kullanılmışlar.

         Bazı desenleri ahşap parkedeçalıştım(aşağıda devam eden kulak figüründe olduğu gibi) . Biraz sert ve işlenmesi zor olsa da çekiç darbelerine karşı gelemiyor. Bu arada bu ahşap parkeler işlenmiş ağaç olduklarından oyma sırasında üst ve alt yüzeye

çatlamalar olmasın diye tutkal sürmek gibi bir gereksinim olmuyor. Çünkü ağaç zaten yeterince sağlamlaştırılmış.

-Öncelikle ahşapa desen çizmek gerek .Desen çiziminde perspektif duygusu önemli. Çünkü oyma sonunda ortaya çıkacak desenin abuk olmaması ve 3 boyutu iyi yansıtması gerekiyor.

-İskarpela(isk.) oymacılığında önce desen sınırlarını belirlemek için alet dik konumlandırılarak çekiçle 2-3 darbe ile sınır belirlemek çok avantajlı. Çünkü oymaya geçildiğinde bu derine inen sınır çizgileri istenmeyen yerden kırılmayı engelleyerek sınırlandırıcı etki sağlıyor.Bu uygulama özellikle ayrıntı olarak yer alan girinti-çıkıntıları sağlamak açısından da büyük kolaylık sağlıyor.Üzerindeki süslemeler son iş olmalı.

-İsk. ile çalışırken sınır kısımlardan dışa gidiş sırasında aletin deseni ezmeyecek şekilde açılandırılması önemli. Mümkünse desenden dışa doğru değil de dışarıdan desene doğru gelin. Bu arada birçok kaynakta görüleceği üzere önce yapacağınız desenin dış sınırlarını oyarak işe başlamanız en mantıklısı.   

-Eliniz yorulduysa mutlaka bırakın. Bu hem isk.hem de zımparalamada elinizin yaralanma ihtimalini ortadan kaldırır.Bu durum aynı şekilde dikkatin dağılmaya başladığını düşündüğünüz dönemler için de geçerli. 

Öte yandan  tüm elinizi kullanarak yaptığınız sanatlarda olduğu üzere eliniz nasır tutacak.

-Çalışırken mutlaka maske -bone ve gözlük kullanın. Soluduğunuz her talaş parçası ileride akciğerlerde birikip marangozların meslek hastalıklarının benzerlerine yol açabilir. İyi bir ışıklandırma da gerekli bence.

-İsk. çeşitli boyutları var olmakla birlikte eğimli olanlar benim daha çok işime yaradı. Elinize oturmalı. Çalışacağınız ağacın büyüklüğü ya da sonuçta ortaya çıkaracağınız desendeki ayrıntıların kalınlığı kullanacağınız aletin boyutunu belirliyor.Aşağıdakiler biraz daha kalın tabakalar kaldırmak için uygun  

 ABDdeki özgürlük anıtı büyüklüğünde bir heykel başını doğal olarak avuç içine sığan iskarpela ile yüzyılda ancak bitirebilirsiniz. Böyle büyük heykellerde Hilti cinsi kaldırım deliciler bile kullananlar var.

ZIMPARACILIĞA DAİR BİRKAÇ SÖZ

*Frez uçlarıyla yapılan iş , oymacılıktan ziyade "zımparacılık" olarak adlandırılabilir belki. Ama zaman zaman zımparacılık da yapmıyor değilim. Zımparacılık gerçek oymacılar tarafından daha ziyade yüzey düzeltmede kullanılıyor. Sadece zımparanın kendisini kullanmak yeterli değil . Desen sağlamak için bunu yerine yüksek devirli motorlara takılan zımpara uçlarla oymak mümkün. Aşağıdaki motor 5000 devir/dk ya kadar çıkıyor. Tek yönlü çalışıyor. Bu motorlarla çalışırken mutlaka maske ve bone kullanın yoksa akciğerleriniz talaşla dolacak...

*Elinizdeki turlama sisteminin uygulama aparatı elinize oturan ve kolay manevra yapabilecek bir yapıdaysa zımparacılık da oldukça işe yarıyor. Zaten ahşap oymacılıkla ilgili site ve bloglarda daha ziyade bunlara rastlamak mümkün.Black Decker ve bazı Alman firmaların oldukça iyi kalem tarzı motorları mevcut.  Kuyumcular daha ziyade piyasemenli tur motorları kullanıyor. İstanbulda Laleli Japon pazarı ya da Karaköy'de ki hırdavat dükkanlarında bunlar mevcut. Bu motorları çene cerrahisinde de kullanıyoruz.

*Aşağıdaki set eksik bir set olmakla beraber piyasada karşılaşacağınız temel motor başlıklarını içeriyor.

Bence resmi büyütüp uçları tanımakta fayda var. Aşağıda birkaçı ile tecrübelerime değindim. Bu arada hemen vurgulamam gereken birşey döner testere ucu bu uçlar içinde en tehlikeli olanı. Bu ucu kullanırken dişlerinin hangi yöne yatmış olduğuna bakın ve bu yönü cihaz dönüş yönüne uygun ayarlayın. Elinizi yaralama ihtimali yüksek . Döner testere ucunun başlığa çok iyi sabitlenmesi gerek. Uygulamada etkili kesim yapabilmek için testereyi tek bir noktada tutmak yerine ileri geri kaydırarak aşama aşama inmek en iyisi. Tek bir kısmı kesmeye çalışırsanız testere kestiğiniz girintiye takılıyor.

*Oyma işlevini en iyi gerçekleştiren uç olaraksa klasik kağıt zımpara sarılı uçlar sayılabilir.

*Elmas uçlar daha ziyade yüzey düzenlemede iyi gibi. 5000 devirde bile bunlar çamda işe yaramadı sadece düzeltmede kullandım.  Elmas uçları daha ziyade cilt yenilemede plastik cerrahi uzmanları ve kaplama parlatmada diş hekimleri kullanmakta...

* Bu cihazlarla yapacağınız işlemlerde alet seçiminde belki de en önemli unsur  kullanacağınız uçların motor aparatı ile uyumlu şaft çapına sahip olması gerektiği (2.5mm ,3mm , 5mm , 8mm olanlar var) . Bizim işimize daha ziyade 2,5mm ve 3 mm yaramakta.Aşağıda bu işin kalbi olan tutucu aksesuar görülmekte yani belirtilen şaft çaplarının bu tutucunun giriş çapına eşit olması gerek.

  Alırken motor ucuna ya da piyasemene bu şaft çaplarının uyar nitelikte olmasına önem verin yoksa ortada kalırsınız. Firmalar kendilerine göre uç şaftlarına çap uydurup para kazanmaya çalışmaktalar.

*Taş şeklindeki uçlar da yüzey düzeltme dışında pek bir işime yaramadı.

Zımparalamayla ilgili bu ufak değinmeden sonra iskarpela oymacılığına yeniden dönelim....

-İskarpela ile derin bir plana (tabakaya) inince aleti plana dik yönde kanırtmamak gerek. Bu durumda aletin kırılması mümkün ya da istenmeyen noktadan ahşap kırılabilir.Bunun yerine iskarpeli sağa sola oynatarak ilgili tabakaya paralel yönde geri çekip çıkarmak gerek . Daha yüzeysel bir plandan devam edilebilir. Aşağıdaki resimde görüldüğü üzere sabırsızlık edip birden derine inmeye çalışmak yerine kademeli olarak aşağıya iniş (cerrahlar bu kademe ya da tabakalara "plan" derler)  en güvenli oymayı sağlamakta.

-İsk. ile ne kadar sert vurursanız o kadar kontrolsüz derinliğe ya da o kadar istenmeyen noktayı oyarsınız. Aslında çifter darberler(bunu nalbantlar metal döverken ya da cerrahlar kemik müdahaleleri sırasında kullanır) çok daha kontrollü gidiş sağlıyor.

-Ahşabı oymak için çekiç kullanabilirsiniz. Ahşap ve plastiklerin daha az ses çıkardığını ifade eden üstadlar var. Ben dikdörtgen kesilmiş çam bloklar kullanıyorum. İnce hareket için ufak bir bloğum da var. Burun şekli vermeye çalışırken ince hareketlerde ideal bir çekiç olduğunu fark ettim.

-Herhangi bir resimden bir heykel (örneğin nü çalışması) çıkaracaksanız ahşabı oyarken resim yapmadığınızı heykel oyduğunuzu unutmayın. Dolayısıyla resimde perspektif yakalamak için yapılan gölgelendirmelerden daha fazlasını görebilmeniz ve tasarlayabilmeniz lazım. Örneğin heykelin diğer yüzünü de oymak üzere planlamanız lazım ya da aşağıdaki resimde olduğu üzere resimde yer almayan kalça bölgesinden aşağısı için sizin pozisyon tasarlamanız gerek. 

Bu arada perpektif bakış açısı kazanmada yardımcı olmak üzere kısa süre önce biricik abim sayesinde okuma imkanı bulduğum "Görme Biçimleri" (John BERGER , Metis Yayınları) isimli kitabı mutlaka okumalısınız.

-Eğri aletlerin genelde tek tarafı yontulduğundan (c) bir çekiç darbesinde daha fazla ağaç miktarı kaldırıyor. Düz aletlerinse 2 yüzeyi yontulmuş oluyor ve genelde daha ince desen elde etmede ve ağacın "damar" olarak tarif edilen sert kısımları da dahil olmak üzere sert yüzeyleri daha hafif darbelerle bile rahat kesiyor(a). Düz aletlerde tek tarafı yontulu olanlar(b) pek bir işime yaramadı .

-Yaptığınız çizim sonrası oyma işlemine geçtiğinizde zihninizde ki resmi heykele aktarırken arada bir heykel olarak bitmiş hatta verniklenmiş halini hayal etmeye çalışın. Çünkü bu ne kadar ileride olduğunuzu ve yapılacak işlerin neler olduğunu göstermede işinize yarayacak....

                   Cunda Adasında ki Taş Hotel'de yer alan bir ayna kabartması aşağıda yer almakta . Bu kuş figürü gibi karmaşık figürlerde genelde bir kaç parça halinde eseri hazırlayıp tutkal ile monte etmek mantıklı olabilir.(Kuşun kanatları ayrıca monte edilmiş) 

-Bazen oyduğunuz şeklin üzerinde gözü kapalı olarak elini gezdirmek gerek pürüzleri belirlemede gerekse istenilen desene ne kadar ulaşıldığı konusunda önemli fikirler verebilir. Göz aşinalığı bu. sanatta da diğer sanatlarda olduğu gibi bence başa bela bir durum. 

- Seri kazıma yöntemi: Bunun üstadlar tarafından verilen başka bir adı var mı bilmiyorum ama marangozların elinde bunun için kaba bir alet var. Sadece yüzey düzeltimine yarıyor. (Şeklini koyacam). Bunu insanların sert diyerek kaçınmaya çalıştığı çam ağacında denedim. Oldukça iyi sonuç verdi. İskarpelayı yataya yakın(bizim

cerrahide tanjansiyel dediğimiz ) açıda tutup bilek gücünüzü kullanmanızı gerektiren bir yöntem. Ağacın "damar" noktasına rastlamadığınız sürece çekiç kullanımına genelde pek gerek olmuyor. Ne kadar yatay tutarsanız o kadar yüzeysel doku alırsınız . Seri gidiş gelişlerle yapılan bir kazıma işi . Derine indikçe seri hareket azalsa da ağacı çekiçsiz sadece "kazıyarak" oyabileceğinizi anlıyorsunuz.

(Bu arada şu an tüm okumakta olduğunuz satırların ve resimlerin yaklaşık üçte ikisi dün 1,5saatlik emekten sonra yüklenme aşamasında internet tarayıcının çakılması sonucu heba oldu ve sağlam bir sinir harbi yaşadıktan sonra bugün tekrar yazdım ve resimleri tekrar yükledim. Buradan çıkan sonuç: İnsan mahsulü herşeyde hata olabileceğinden bilişim cihazlarını kullanırken verilerle ilgili olarak mutlaka kendinizi güvenceye alın....)  (26/6/2010)

--------------------------------------

Faydalanılabilecek bağlantılar:


* Üstadlardan Devrim ERAKALIN' a ait sitenin işe yeni başlayanlarca mutlaka incelenmesi lazım : http://www.devrimerakalin.com/

* Bu sayfa Ali Uğur ŞİMŞEK tarafından hazırlanmış. Oldukça geniş kapsamlı : http://ahsapoymaciligi.blogspot.com/

*İSMEK tarafından hazırlanmış başka bir sayfa : http://ismek.ibb.gov.tr/portal/brans.asp?BransCode=33